Παράδοση Φορεσιές Μουσικά Όργανα Οικιακά Σκεύη/ Έπιπλα Επαγγέλματα Γυναικείες ασχολίες

Παράδοση Περιοχής
Σύμφωνα με κάποια παράδοση το χωριό Κουκκούλια ή Κουκουλίστα το ’χτισαν στοιχειωμένοι άνθρωποι. Από εκεί που πρώτα ζούσαν, πριν στοιχειώσουν, ο Θεός τους έδιωξε, με τα τσιμπήματα μεγάλων κουνουπιών. Όσοι γλύτωσαν ήταν οι στοιχειωμένοι. Έφυγαν και σταμάτησαν εδώ στην Τζούμα κι έχτισαν το χωριό Κουκκούλια. Μία άλλη παράδοση μιλάει σχετικά για τα ερειπωμένα κοντινά Κάστρα του Κουκουλιού και του Γεροβουνίου: Ο Πρωτομάστορας του δεύτερου δέχτηκε να παντρέψει την κόρη του με το γιό, του Πρωτομάστορα του Κάστρου των Κουκουλίων. Ο γαμπρός όμως πριν από το γάμο μετάνιωσε, κι ο Πρωτομάστορας του Γεροβουνίου, μέσα στην αγανάκτησή του πέταξε το μαστορικό του σφυρί και γκρέμισε το Κουκουλιώτικο Κάστρο. Ύστερα οι Κουκουλιώτες, μαθήτευσαν κοντά σ' έμπειρους ξένους οικοδόμους, απ΄όπου έμαθαν τόσο καλά την οικοδομική τέχνη, ώστε έβγαλαν τους καλύτερους μαστόρους της πέτρας (πελεκάνους) και ξανάχτισαν σίγουρο το Κάστρο τους. Κατά μία άλλη εκδοχή το χωριό μας είχε χτιστεί στη θέση, που φέρει σήμερα το όνομα «Παλιοχώρι». Οι κάτοικοί του ύστερα από μια θανατηφόρα επιδημία εξαφανίστηκαν. Κατόρθωσε να γλυτώσει μόνο μία γυναίκα με τα παιδιά της, η οποία κατέφυγε σε μία σπηλιά που βρίσκεται στην τοποθεσία «Δύο λιθάρια», όπου και απομονώθηκε. Η σπηλιά αυτή είναι γνωστή σήμερα με το όνομα  «Μπιστούρα της  Αθάνως».Κατά την παράδοση οι πρώτοι άνθρωποι που έχτισαν τα Κουκούλια ήταν μελαχρινοί, συγγενής φυλή προς τους Σημίτες, κι ύστερα από 200 χρόνια έφυγαν. Γύρω στα 1350 ορεινοί Αλβανοί «Γκέκηδες», με επικεφαλής τους Πέτρο Λιόση και Μπούνα Σπάτα, παίρνοντας μαζί τους τις οικογένειές τους εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Τζουμέρκων σαν κτηνοτρόφοι. Οι Αλβανοί αυτοί δεν έχουν καμία σχέση με τους μισθοφόρους Τουρκαλβανούς, που εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδος μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως. Γενικά πρέπει να γίνει παραδεκτό ότι, μετά την κατάκτηση της Αλβανίας από τη Σερβική αυτοκρατορία, ένα ρεύμα μεταναστευτικό Αλβανών ορεσιβίων με τα ζώα τους, συναντάτε στον Ηπειρωτικό χώρο. Όταν έγιναν Καθολικοί, οι ηγεμόνες του Δεσποτάτου της Ηπείρου ύστερα από χρόνια τους έδιωξαν, επειδή έκαναν επαναστάσεις και επιδρομές σε βάρος τους, για λόγους θρησκευτικής, κυρίως, αντιδικίας. Ήταν τούτοι Ορθόδοξοι και εκείνοι Καθολικοί. 

(Βιβλίο  Χρ. Θεοδώρου «το Χωριό μου Κουκούλια Τζουμέρκων»)
  

Μία άλλη παράδοση αναφέρει:
Για να φτιάσουν το κάστρο της Κουκουλίστας οι Έλληνες, επειδής δεν έβρισκαν εκεί σιμά μεγάλα λιθάρια, πήγαιναν σε δυο ώρες μακριά και κουβάλαγαν πέτρες από πάνω από τα Σχωρέτσαινα. Σήκωναν πέτρες τόσο μεγάλες, που δεν μπορούν τώρα να τις αναταράξουν ούτε με βιζίλες (μοχλούς). Τόσο στοιχειωμένοι ήταν εκείνοι οι άνθρωποι, γυναίκες άντρες. Αλλά τότες τους ήρθε ο σωσμός τους. Ο Θεός έστειλε κάτι κουνούπια που τους τσίμπαγαν και πέθαιναν ο ένας κοντά στον άλλον. Και μια Ελλένισσα, πόφερνε ένα θεόρατο λιθάρι για το κάστρο, δεν πρόφτασε να τ' αποσώσει στην Κουκουλίστα και πέθανε στο δρόμο. Και το λιθάρι έμεινε σιμά στο λαγκάδι που χωρίζει την Τζιούμα από τα Σχωρέτσαινα…

(ΗΠΕΙΡΟΣ, ΣΧΩΡΕΤΣΙΝΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ, 20. αι.ί.)